O Projekcie

Niebawem minie ćwierć wieku od pamiętnych wydarzeń przełomu lat 1989-1991. Po kolei, jak domki z kart, upadły reżimy komunistyczne, a w krajach dawnego bloku rozpoczęła się tzw. transformacja ustrojowa. Początkową euforię mas protestujących rychło zastąpiły mozolne budowanie trwałych demokratycznych instytucji, państwa prawa i dobrze funkcjonującej gospodarki rynkowej, a także towarzyszące tym procesom koszty społeczne. Podobnie jak każdy kraj komunistyczny miał swoją specyfikę, tak i każda postkomunistyczna transformacja ustrojowa przebiegła różnie, prowadząc nie zawsze i nie wszędzie do tych samych skutków. Istnieje jednak wiele wspólnych cech, a z pewnością jedną z nich jest stałe odnoszenie się do komunistycznej przeszłości i spojrzenie przez jej pryzmat na problemy teraźniejszości i wyzwania przyszłości.

Właśnie to przekonanie leży u podstaw naszej pracy. Naszym zamiarem jest, aby na podstawie zakrojonych na szeroką skalę badań z zakresu różnych dyscyplin naukowych opracować w ujęciu porównawczym, obejmującym swym zasięgiem obszar od Rosji po Albanię, problematykę pamięci zbiorowej (p)o komunizmie. W praktyce chodzi nam o to, aby zbierać, systematyzować i archiwizować wiedzę oraz prowadzić empiryczne i teoretyczne badania na temat pamięci zbiorowej w Europie postkomunistycznej, a także upowszechniać efekty badań przez współpracę międzynarodową i publikacje o takim zasięgu. W tym celu, na podstawie uzyskanego od Narodowego Centrum Nauki grantu nr 2011/03/D/HS2/06170 powołaliśmy na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu Pracownię Badań nad Pamięcią Zbiorową w Postkomunistycznej Europie – w skrócie POSTCOMER.

Jesteśmy grupą badaczek i badaczy specjalizujących się w różnych dyscyplinach nauk społecznych i szeroko pojętej humanistyki, a w naszej Pracowni chcemy podejmować dogłębną analizę pamięci zbiorowej (p)o komunizmie, kładąc nacisk na interdyscyplinarny i porównawczy charakter naszej pracy. Problematyka pamięci zbiorowej o komunizmie była nieraz przedmiotem badań wielu badaczy, ale dokonywano tego w sposób fragmentaryczny, poddając analizie tylko jeden segment społeczny lub jedną kwestię, np. lustrację, oraz ograniczając się przeważnie do jednego lub najwyżej kilku krajów. Naszym zamiarem jest rozszerzyć spektrum analizy zarówno przestrzennie, jak i problemowo. Rzecz jasna, zamierzamy skupić nasze wysiłki badawcze na analizie oficjalnych dyskursów pamięci, tj. polityki historycznej, edukacyjnej i kulturalnej prowadzonej przez różne instancje państwowe. Chcemy jednak przyjrzeć się z bliska także innym praktykom pamięciowym i innym obszarom pracy pamięci, często sprzecznym z oficjalnym dyskursem. Ponadto, pragniemy spoglądać na pamięć zbiorową z różnych punktów widzenia: nie tylko mężczyzn, ale też kobiet, nie tylko polityków, ale także zwykłych „zjadaczy chleba”, nie tylko intelektualistów czy zawodowych historyków, ale także młodych uczniów, nie tylko tych w większości, ale także tych będących mniejszością.

Wreszcie, mamy nadzieję, że zebrany materiał empiryczny pozwoli nam podejmować problemy natury teoretycznej w celu uporządkowania dotychczasowej wiedzy oraz wzbogacenia jej o nowe koncepcje i ujęcia metodologiczne. Tę pracę zamierzamy rozpocząć od uporządkowania chaosu terminologicznego dotyczącego tzw. postkomunizmu. Efektem ma być wypracowanie i opublikowanie w ogólnodostępnej wersji internetowej Leksykonu zawierającego podstawową terminologię dotyczącą kwestii postkomunizmu oraz pamięci (p)o komunizmie. Tym samym, liczymy na to, że nasza praca badawcza nie tylko pomoże lepiej zrozumieć podstawy, funkcjonowanie i kontekst społeczno-polityczny pamięci zbiorowej w postkomunistycznej Europie, ale także doprowadzi do dalszego rozwoju dyskusji teoretycznych wokół tej problematyki.

Skład Zespołu:

Wydarzenia: